Τα συστήματα φιλτραρίσματος και τα εργαλεία γονικού ελέγχου είναι προγράμματα που ρυθμίζουν την πρόσβαση σε πληροφορίες ή υπηρεσίες στο Διαδίκτυο σύμφωνα με καθορισμένα κριτήρια.
Μπορούν να εγκατασταθούν στον υπολογιστή του χρήστη, σε ένα κεντρικό υπολογιστή που ανήκει σε κάποιο φορέα (π.χ. proxy server σε ένα σχολείο) ή τους υπολογιστές ενός παρόχου υπηρεσιών Διαδικτύου και μπορούν να αντιδράσουν ποικιλοτρόπως: μπορούν να προειδοποιήσουν για προβληματικές ιστοσελίδες, να καταγράψουν λεπτομερώς τις κινήσεις ενός χρήστη στο Διαδίκτυο, να μπλοκάρουν ύποπτους ιστοχώρους, να επιτρέπουν την πρόσβαση συγκεκριμένες ώρες και ημέρες, ακόμα και να κλείσουν τελείως τον υπολογιστή.
Τα είδη των φίλτρων που διατίθενται είναι τα παρακάτω:
- Περιφραγμένες τοποθεσίες: Οι λεγόμενες «περιφραγμένες τοποθεσίες» (walled gardens) ή «λευκές λίστες» (white lists) είναι λίστες από ιστοσελίδες που είναι κατάλληλες για ανηλίκους και επιτρέπουν στον χρήστη να έχει πρόσβαση αποκλειστικά σε αυτές.
- Λίστες «Όχι»: Συντάσσεται μία λίστα «Όχι» από ιστοσελίδες που πρέπει να αποφευχθούν (π.χ. με προσβλητικό, βίαιο ή ρατσιστικό περιεχόμενο) και αν το παιδί σας προσπαθήσει να μπει σε κάποια από αυτές, τότε μπλοκάρεται η πρόσβαση. Ορισμένα προγράμματα λειτουργούν και με λίστες απαγορευμένων λέξεων. Μόλις βρεθεί κάποια από αυτές τις λέξεις σε κάποια ηλεκτρονική διεύθυνση ή στην ίδια την ιστοσελίδα, τότε μπλοκάρεται η πρόσβαση. Το πρόβλημα με τις λίστες τύπου «Όχι» είναι ότι πρέπει να αναβαθμίζονται συνεχώς.
- Μπλοκάρισμα ιστοσελίδων με απαγορευμένες λέξεις: Τα πιο απλά φίλτρα της αγοράς μπλοκάρουν περιεχόμενο στο Διαδίκτυο χρησιμοποιώντας λίστα με απαγορευμένες λέξεις. Αυτές οι λέξεις – κλειδιά δημιουργούνται και μπορούν να ανανεώνονται εύκολα και γρήγορα.
- Φιλτράρισμα βάσει αυτόματης ταξινόμησης του περιεχομένου: Τα συστήματα αυτόματης ταξινόμησης αξιολογούν ολόκληρο το κείμενο που υπάρχει σε μια ιστοσελίδα. Χρησιμοποιούν για αυτό γνωστές στατιστικές μεθόδους, όπως αυτές που εφαρμόζουν τα φίλτρα ανεπιθύμητης αλληλογραφίας.
- Αυτοαξιολόγηση ιστοσελίδων: Οι πάροχοι της διαδικτυακής πληροφορίας τοποθετούν εθελοντικά στον αντίστοιχο ιστοχώρο μια ετικέτα, η οποία δείχνει αν και σε ποιο βαθμό η ιστοσελίδα αυτή περιέχει συγκεκριμένο επιβλαβές υλικό για τους ανήλικους (π.χ. βία, γυμνό, σεξ, τζόγο, αλκοόλ, χυδαία γλώσσα, κ.λπ.). Οι ετικέτες και οι κατηγορίες έχουν δημιουργηθεί από την Ένωση Αξιολόγησης Περιεχομένου του Διαδικτύου ICRA (Internet Content Rating Association). Το φίλτρο διαβάζει αυτές τις ετικέτες και αποφασίζει αν θα επιτρέψει την πρόσβαση, σύμφωνα με αυτά που οι γονείς επέλεξαν να επιτρέψουν στα παιδιά τους να δουν.
Το πρόβλημα με αυτό το σύστημα είναι ότι εξαρτάται από το αν οι ιδιοκτήτες των ιστοσελίδων θα αξιολογήσουν εθελοντικά τις ιστοσελίδες τους, και μέχρι στιγμής, δεν είναι πολλοί αυτοί που το κάνουν.
Οι βασικές προσεγγίσεις στο φιλτράρισμα συνδυάζονται σήμερα με πολλούς τρόπους με σκοπό να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα, αλλά και για να διαφοροποιείται η προσβασιμότητα ανάλογα με την ηλικία.
Πρώτα από όλα, μιλήστε στα παιδιά σας για το πώς να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο με ασφάλεια και εξηγήστε τους τα βασικά στοιχεία για ασφαλές σερφάρισμα.
Σας προτείνουμε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://www.yprt.eu/sip και να επισκεφθείτε τους ιστοχώρους των φίλτρων που αξιολογήθηκαν από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα SIP-BENCH. Εδώ μπορείτε βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων να επιλέξετε κάποιο φίλτρο που ταιριάζει στις ανάγκες σας. «Κατεβάστε» από το Διαδίκτυο τις δωρεάν δοκιμαστικές τους εκδόσεις ώστε να αποφασίσετε για το πλέον κατάλληλο φίλτρο / εργαλείο για την οικογένειά σας.
Προτού αγοράσετε ή «κατεβάσετε» ένα πρόγραμμα φιλτραρίσματος, αποφασίστε για ποιο λόγο το θέλετε. Χρειάζεται να σκεφτείτε σοβαρά ποιες ακριβώς λειτουργίες θέλετε να έχει το φίλτρο. Για παράδειγμα, θέλετε να απαγορεύει ή να περιορίζει την πρόσβαση σε αίθουσες ανοιχτής επικοινωνίας; Θέλετε να ελέγχει την αποστολή και παραλαβή ηλεκτρονικών μηνυμάτων από μια περιορισμένη λίστα ανθρώπων; Θέλετε να ελέγχει το χρόνο που χρησιμοποιείται ο υπολογιστής ή πόσες φορές την ημέρα ή την εβδομάδα χρησιμοποιείται; Θέλετε να εμποδίσετε την αποστολή πληροφοριών, όπως π.χ. στοιχεία πιστωτικών καρτών, διεύθυνση;
Για παιδιά μικρότερα των 10 ετών, επιλέξτε ένα αυστηρό φίλτρο, καθώς θεωρείται προτιμότερο να μπλοκάρεται από τα φίλτρα παραπάνω περιεχόμενο από όσο πρέπει, εάν αυτό εξασφαλίζει ότι σχεδόν όλο το επιβλαβές περιεχόμενο μπλοκάρεται (ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ενδεχομένως ενδιαφέρον υλικό που μπλοκάρεται).
Για μεγαλύτερα παιδιά επιλέξτε φίλτρα που μπορούν να αξιολογούν το περιεχόμενο μιας ιστοσελίδας. Ένα τέτοιο φίλτρο θα μπορέσει να ελέγξει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες ανάλογα με τις πληροφορίες που δίδονται σε αυτή και όχι ανάλογα με το εάν η διεύθυνση της ιστοσελίδας βρίσκεται σε απαγορευμένη λίστα. Ως ένα χαρακτηριστκό παράδειγμα: αν το παιδί αναζητά πληροφορίες για το Πανεπιστήμιο του Έσσεξ αναφορικά με μια εργασία, ένα φίλτρο που απαγορεύει τις ιστοσελίδες που αναφέρουν τον όρο «σεξ» θα αποτρέψει την πρόσβαση στην ιστοσελίδα του Πανεπιστήμιου (Έσσεξ). Αντιθέτως, ένα φίλτρο αξιολόγησης του περιεχομένου θα την επιτρέψει.
Πολλά από τα προϊόντα φιλτραρίσματος είναι αμερικανικής προέλευσης. Αυτό σημαίνει ότι τα κριτήρια φιλτραρίσματος μπορεί να είναι έντονα επηρεασμένα από τις αμερικάνικες αξίες, για παράδειγμα μεγάλη αυστηρότητα όσον αφορά το γυμνό, αλλά όχι τόσο αυστηρά όσον αφορά την οπλοχρησία και τη βία. Πολλά από τα προϊόντα φιλτραρίσματος λειτουργούν χρησιμοποιώντας την αγγλική γλώσσα.
Τέλος, να θυμάστε ότι το πιο ακριβό δεν συνεπάγεται πάντα και το πιο καλό. Μπορεί ένα φθηνότερο φίλτρο να ανταποκρίνεται καλύτερα στα κριτήριά σας από ένα ακριβότερο.
Τα φίλτρα μπορούν να αποδειχτούν πολύτιμα εργαλεία στην προστασία των ανηλίκων από επιβλαβές περιεχόμενο. Όμως, πρέπει να κατανοήσουμε ότι μπορούν να δράσουν μόνο συμπληρωματικά και πιθανώς μόνο σε μικρότερες ηλικίες.
Η εκπαιδευτική επίβλεψη στο σπίτι, σε αντιστοιχία με αυτή που γίνεται στα σχολεία, μαζί με την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια και τη γνώση των κινδύνων, είναι προτιμότερη από τα τεχνολογικά φράγματα, καθώς συμβάλλει στη σωστή εκπαίδευση των ανηλίκων, στην κατανόηση των προβλημάτων και στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης για την αντιμετώπισή τους.
